İslam'da zekât, belirli bir değerin üzerinde net serveti olan kişilerin ödemek zorunda olduğu zorunlu bir sadaka vergisidir ve zorunlu hayırseverlik katkısı olarak kabul edilir. Zekât, hayvanlar, birikimler, ticari mallar, mahsuller ve madenler (altın ve gümüş) gibi belirli varlık kaynaklarından alınır ve belirli alıcı kategorilerine dağıtılır.
Kuran-ı Kerim’de, zekât yardımı yapılacak kişiler sekiz farklı kategoride belirtilmiştir: “Zekât; fakirler, ihtiyaç sahipleri, zekât toplamakla görevlendirilen memurlar, müellefe-i kulûb adı verilen kalpleri İslam’a ısındırılmak istenen kimseler, esaretten kurtulacaklar, borçlular, Allah yolunda cihat edenler ve yolda kalmış olanlar içindir” Günümüzdeki mülteciler ve yerinden edilmiş kişiler (ÜİYEK) genellikle şu dört sınıfa dahildir: fakirler, ihtiyaç sahipleri, borçlular ve yolda kalmış olanlar.
Mülteci Zekât Fonu, mülteciler ve yerinden edilmiş kişilere zekât (ve Sadaka) ile yardım eden güvenilir, uygun ve etkili bir sistemdir. Amacı, başka bir gelir veya destek kaynağı bulunmayan dul kadınlar ve çocukları (sorumlunun kadın olduğu aileler) dahil olmak üzere ihtiyaç halindeki savunmasız mülteci ve yerinden edilmiş ailelere UNHCR'nin yardım etmesini sağlamaktır.
UNHCR'nin Mülteci Zekât Fonu, UNHCR'nin zekât katkılarının geçerli bir alıcısı olarak onaylanmasını sağlayan önemli İslam alimleri ve kurumlarından 15'ten fazla fetva ve onay almıştır. Bunlar arasında Uluslararası İslam Fıkıh Akademisi (IIFA) ve El-Ezher İslami Araştırmalar Akademisi yer almaktadır. Fonun yönetimi bu fetvalar üzerine kuruludur. Bütün fetvalara buradan erişebilirsiniz.
Mülteci Zekât Fonu üç şekilde yönetilir: mali yönetişim, Zekât uyumluluğu ve değerlendirme ile izleme. Bu yönetim şekilleri hakkında daha fazla bilgiye buradan erişebilirsiniz.
2022 yılında UNHCR, Mülteci Zekât Fonu aracılığıyla alınan Zekât katkılarını Afganistan, Cezayir, Bangladeş, Mısır, Hindistan, Endonezya, Irak, İran, Ürdün, Lübnan, Malezya, Moritanya, Nijerya ve Pakistan, Somali, Tunus ve Yemen’deki ihtiyaç sahibi mültecilere ve yerinden edilmiş ailelere dağıtmıştır. Web sitesinde yer almayan bir ülkedeki mültecilere zekât vermek isterseniz, banka havalesi (hesap bilgileri aşağıdadır) yapabilir ve alıcı ülkeyi belirleyebilir veya doğrudan care@unhcr.org adresinden bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Alınan fetvalar ışığında, UNHCR’nin Mülteci Zekât Fonu, %100 zekât dağıtım politikasını izler. Mülteci Zekât Fonu'na yapılan zekât katkılarının çoğu, UNHCR tarafından zekâta uygun olacak şekilde nakit yardımı olarak yapılır. Nakit dağıtımı mümkün olmadığında veya bağışçı tarafından istenmediğinde, zekât katkıları, yardımın mülkiyetinin lehtarlara aktarılmasını garanti eden zekât uyumlu mal programları şeklinde dağıtılır. Bu programlar, lehtarlara barınak ve okul malzemelerinin yanı sıra küçük işletme kurmak için gerekli olan araçları da sağlar. Nakit yardımı, yerinden edilmiş veya mülteci ailelerin temel gereksinimlerini karşılamalarına ve onurlu bir şekilde yaşamalarına yardımcı olmanın en iyi yöntemlerinden biridir. Lübnan, Ürdün, Yemen, Afganistan, Somali, Endonezya ve Irak dahil olmak üzere birçok ülkede zekât katkıları nakit olarak verilmektedir. Şu anda Bangladeş'te bulunan Rohingya mültecilerine yapılan zekât katkıları, evlerini kötü hava koşullarından korumaya yardımcı olacak ürünler sağlamaya yöneliktir. Nijerya'da zekât, lehtarların küçük işletmeler kurmasına izin veren kalemler şeklinde dağıtılmaktadır. Suriye'de ise zekât, battaniye, mutfak eşyası ve döşekler gibi yardım malzemeleri şeklinde dağıtılmaktadır.
UNHCR’nin Mülteci Zekât Fonu'nu desteklemek için aldığı fetvaların çoğunda, UNHCR'nin zekât katkılarından ücret veya maaş kesintisi yapmaması önerilmektedir. Fetvada yer alan talimatlara uyma taahhüdünün bir parçası olarak UNHCR, zekât dağıtımı için standart olan %6,5'lik dolaylı destek maliyetlerini (DDM) ve çevrimiçi bağışlarla ilgili ücretleri kendi fonlarından karşılamaktadır.
İnsani yardım programlarımızın koordinasyonu ve yürütülmesiyle ilgili idari masrafları ödememize yardımcı olmak için, dünya çapında aldığımız tüm bağışlara standart %6,5 bağış işleme ücreti uyguluyoruz.
Hem sizin hem de dünya çapındaki binlerce zekât bağışçısının güveni sayesinde, Mülteci Zekât Fonu aracılığıyla yapılan zekât bağışlarının sayısı artmış ve bunun mülteciler ve yerinden edilmiş kişiler üzerindeki etkisi MENA, Asya ve Afrika'daki çeşitli İİT ülkelerinde genişlemiştir. UNHCR'nin şu anda bu katkıların dağıtım masraflarını karşılamak için yardıma ihtiyacı var. Bu nedenle, zekât bağışçılarından, zekât katkılarına %6,5'lik bir Sadaka bağışı eklemeyi düşünmelerini rica ediyoruz. Böylece, %100 zekât dağıtım politikamıza devam edebilecek ve fetvalara uygun hareket edebileceğiz.
Hayır, azalmaz. UNHCR bu masrafları kendi bütçesinden karşılayacaktır. Zakat Zakat
UNHCR, zekât katkılarını nasıl yönetmesi ve dağıtması gerektiğine ilişkin 15 fetva almıştır. UNHCR bir “Zekât amili (yöneticisi)” olmadığı için temel uygulamalardan herhangi bir ücret veya maaş kesintisi yapılmaması en uygunudur.
UNHCR, Mülteci Zekât Fonu aracılığıyla yapılan sadaka bağışlarını eğitim, sağlık, geçim desteği vb. gibi nakit, mal ve hizmet programlarını hayata geçirmek için kullanır. Sadaka Jariyah olarak bilinen katkılar, normalde sondaj ve kuyuların inşası ile iyileştirilmesi gibi su işlerine tahsis edilir.
UNHCR, 2022'de Afganistan, Bangladeş, Yunanistan, Hindistan, İran, Ürdün, Kenya, Lübnan, Malezya, Namibya, Nijerya, Pakistan, Tunus, Ukrayna ve Yemen'deki yerinden edilmiş ihtiyaç sahibi ailelerin yardımına koşan programları yürütmek için Mülteci Zekât Fonu aracılığıyla verilen Sadaka bağışlarını kullandı. Sadaka bağışları giveing.unhcr.org/en, sadaka jariyah bağışları ise giveing.unhcr.org/en/sadaqah adresi üzerinden yapılabilir.
Nakit yardım programı, UNHCR'nin hayata geçirdiği en önemli insani yardım programlarından biridir ve ODKA, Afrika ve Asya'daki birçok ülkede geniş bir nakit dağıtım ağı aracılığıyla uygulanmaktadır. En çok ihtiyaç sahibi mültecilere ve yerinden edilmiş kişilere ATM'ler, iris taramaları ve mobil cüzdanlar gibi teknolojiler aracılığıyla nakit yardımı yapılıp zekât veriliyor.
Yürütülen yıllık nakit sonrası dağıtım takip uygulamaları sayesinde UNHCR, alıcıların nakitlerini sürekli olarak temel ihtiyaçlara harcadıklarını ortaya çıkardı. Mülteciler ve yerinden edilmiş kişiler, diğer temel ihtiyaçların yanı sıra, nakit yardımını öncelikli olarak kira, gıda, sağlık ve borç geri ödemesi gibi ihtiyaçlarını karşılamak için kullanıyor. Nakit yardımı programı, yalnızca en çok ihtiyaç sahibi aileleri tahliyeden kurtarmakla kalmadı, tıbbi masrafların karşılanmasına, çocuk işçiliğinin ve diğer sömürücü çalışma koşullarının önüne geçilmesine de yardımcı oldu. Birçok aile çocuklarını bu sayede okula gönderebildi ve altında ezildikleri borçlarının bir kısmını ödeyebildi. En savunmasız durumdaki ailelere yapılan nakit yardımı, UNHCR onların kendi ayakları üzerinde durmalarına yardımcı olana veya onlar için başka kalıcı çözümler bulana kadar kesilmeyecek.
Mülteci Zekât Fonu kolaylık, hız ve şeffaflık için dijital ortamda yapılan katkıları tercih ediyor. Ancak, zekâtınızı Cenevre'deki özel bir faiz uygulamayan banka hesabına da gönderebilirsiniz:
Zekât katkılarının yapılacağı yer bağışı yapan kişi tarafından belirlenir. UNHCR, söz konusu her hedef ülkede, en çok ihtiyaç sahibi mültecileri ve yerinden edilmiş kişileri belirlemek üzere kapsamlı bir zafiyet değerlendirme çerçevesi izler.
Evet, UNHCR, Mülteci Zekât Fonu aracılığıyla yapılan zekât ve sadaka katkılarının sonucu hakkında yılda iki kez (biri yıl ortasında, diğeri ise yılda bir) rapor yayınlamaktadır. Bu, yardımların nasıl ve nerede yapıldığının yanı sıra ulaşan kişi sayısına da ilişkin bilgiler sunmaktadır? En son rapora buradan ve önceki tüm raporlara buradan ulaşabilirsiniz
UNHCR hükümetlerden finansal destek alıyor, ancak dünya genelinde mülteci ve yerinden edilmiş kişilerin sayısındaki benzeri görülmemiş artışın yanı sıra insani yardım ihtiyaçlarındaki artış da dikkate alındığında bu fon, yerinden edilme krizleri kapsamında insani müdahale anlamında ihtiyaçlarımızı tam olarak karşılamak için yeterli değil. Ancak, UNHCR'nin mültecilerin ve yerinden edilmiş kişilerin bazı acil insani ihtiyaçlarını karşılayabilmesini sağlayan Mülteci Zekât Fonu gibi yenilikçi programlar aracılığıyla bu tür eksiklikleri giderebiliyoruz.